Ο χαρακτήρας των ιεραρχικών σχέσεων του φύλου και το εύρος της ανισότητας των φύλων αποκαλύπτονται συχνά στις μεγάλες κρίσεις. Για παράδειγμα, οι πόλεμοι πήραν τους άνδρες στο μέτωπο και έφεραν τις γυναίκες μαζικά στην παραγωγή. Μετά τον πόλεμο, αυτές γύρισαν στο σπίτι, αλλά όχι όλες. Πολλές έμειναν στην απασχόληση επιλέγοντας οικονομική αυτονομία. Στην οικονομική κρίση της δεκαετίας του 2010 είδαμε στην Ελλάδα ότι είναι δυνατόν μια γυναίκα να φέρνει τον βασικό μισθό στην οικογένεια (breadwinner), αφού τα «ανδρικά» επαγγέλματα επλήγησαν περισσότερο. Ακόμα είδαμε ότι ήταν εφικτό να εκλέξουμε 70 γυναίκες στην Ελληνική Βουλή, όταν το πολιτικό σύστημα αντιμετώπισε κρίση αξιοπιστίας. Και τα δύο «παράδοξα» υποχώρησαν μετά την κρίση, όμως κάτι θετικό έμεινε. Στη Βουλή έμεινε ένας μεγαλύτερος, από παλιά, αριθμός γυναικών, και ανανεωμένο το πολιτικό αίτημα για περισσότερες γυναίκες στην πολιτική. Ο ορισμός γυναίκας Προέδρου της Δημοκρατίας μπορεί και να σχετίζεται με αυτό.
Ποια είναι τα μαθήματα για τις γυναίκες και το φύλο από την πρόσφατη κρίση του κορωνοιού? Πολλά γράφτηκαν για τον κίνδυνο της ενδοοικογενειακής βίας που αυξήθηκε με τον εγκλεισμό, για τα τριπλά ωράρια των γυναικών που αναγκάσθηκαν να μεταφέρουν την επαγγελματική τους δραστηριότητα μέσα στο σπίτι και να προσφέρουν παράλληλα, περισσότερη φροντίδα σε παιδιά και ηλικιωμένους.
Όμως, υπάρχουν και δύο θετικές εξελίξεις στην κρίση αυτή. Ελπίζοντας να αφήσουν κάτι και την επόμενη μέρα, επισημαίνονται εδώ!.
Η πρώτη είναι ότι αναδείχθηκε, όσο ποτέ πριν, η αξία ορισμένων παραγνωρισμένων και υποαμειβόμενων «γυναικείων» επαγγελμάτων. Οι νοσοκόμες και οι καθαρίστριες στον τομέα της υγείας εκθειάσθηκαν ως ηρωίδες της κρίσης και οι υπηρεσίες τους αναβαθμίσθηκαν σε ύψιστες υπηρεσίες πρώτης ανάγκης. Οι γυναίκες αυτές χωρίς τυμπανοκρουσίες έβαλαν την ζωή τους σε κίνδυνο για να υπηρετήσουν το επάγγελμά τους και τον κοινό (εθνικό) υγειονομικό στόχο.
Η δεύτερη θετική εξέλιξη είναι η επιτυχία των περισσότερων γυναικών αρχηγών κρατών στην διαχείριση της κρίσης. Στην Νέα Ζηλανδία, στην Γερμανία, στην Ταιβάν, στην Νορβηγία, στην Φινλανδία, στην Δανία και στην Ισλανδία, οι γυναίκες αρχηγοί των κρατών διαχειρίστηκαν την πρωτόγνωρη κρίση με πιο αποτελεσματικό τρόπο από πολλούς άλλους ηγέτες. Αυτό είναι αξιοπρόσεκτο όταν μάλιστα, στο άλλο άκρο, στην μη αποτελεσματική διαχείριση, βρίσκονται λαϊκιστές ηγέτες και φορείς των πιο ακραίων μορφών ανδρικού σωβινισμού: Τραμπ, Τζόνσον, Μπολσονάρο, Ερντογάν κ.ά ισχυροί άνδρες, ισχυρών κρατών που απέτυχαν παταγωδώς. Η «ανδρική» τους αλαζονεία στην εξουσία ήταν ορατή δια γυμνού οφθαλμού, ακόμα και στους μη μυημένους στις θεωρίες του φύλου.
Προφανώς ούτε στην πρώτη περίπτωση, των «πρώην;» κατώτατων στην επαγγελματική ιεραρχία εργαζομένων γυναικών, ούτε στην περίπτωση των γυναικών στις ανώτατες θέσεις εξουσίας, ο λόγος της επιτυχίας τους δεν ήταν το DNA τους. Πρόκειται για γυναίκες που λόγω της έμφυλης κοινωνικοποίησης, έμαθαν από νωρίς να παίρνουν γρήγορα αποφάσεις, να διευθετούν αντιθέσεις, διλήμματα, και συγκρούσεις με κοινωνική ευθύνη και προτεραιότητα την ανθρώπινη ζωή. Έδρασαν αποτελεσματικά με ευαισθησία και με οδηγό την λογική. Στη ζωή πολλών γυναικών οι δεξιότητες αυτές είναι πρακτικές επιβίωσης και ιδιαίτερα για τις αρχηγούς των κρατών, σφυρηλατήθηκαν σε όλη τη διάρκεια της πολιτικής τους ανέλιξης, αφού κατά τεκμήριο αντιμετώπισαν μεγαλύτερα εμπόδια από τους άνδρες συναδέλφους τους μέχρι να γίνουν αρχηγοί κρατών.
Άραγε θα μείνει κάτι από αυτά τα θετικά στοιχεία και μετά την κρίση? Θα αναγνωρίσουμε δηλαδή ως κοινωνία ότι οι πολιτικές πρακτικές πρέπει να μετακινηθούν από την αλαζονεία προς τον ορθολογισμό και την ενσυναίσθηση και ότι η κοινωνική φροντίδα πρέπει να αναβαθμισθεί? Ότι σε τελική ανάλυση, χρειάζονται ανατροπές: Η φροντίδα για τους ανθρώπους να αποκτήσει αξία παρότι είναι «γυναικεία» υπόθεση. Και αντίθετα, η «ανδρική» ηγεσία μπορεί να γίνει πιο αποτελεσματική όταν είναι «γυναικεία» υπόθεση. Ανατροπές που έχουν νόημα μόνον αν έχουν διάρκεια.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε 16/6/2020, σελ. 38-39
