«Η ουδέτερη ή συμπεριληπτική ως προς το φύλο γλώσσα δεν είναι απλώς ζήτημα πολιτικής ορθότητας. Η γλώσσα αντανακλά και επηρεάζει δυναμικά νοοτροπίες, συμπεριφορές και αντιλήψεις», αναφέρει κείμενο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στους κόλπους του οποίου η συζήτηση για τη χρήση μιας ουδέτερης ως προς το φύλο, μη σεξιστικής, γλώσσας που θα εξασφαλίζει την ισότιμη μεταχείριση όλων των φύλων, έχει ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του ’80. Παραδείγματα τέτοιας ουδέτερης γλώσσας εμφανίζονται όλο και συχνότερα στο διαδίκτυο. «Σ’ αυτή τη ζωή όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως φύλου, χρώματος δέρματος, θρησκείας, σεξουαλικού προσανατολισμού έχουν δικαίωμα στη ζωή, την εργασία, την οικογένεια, την διασκέδαση, την αγάπη, την ευτυχία. Τίποτα λιγότερο για όλ@», έγραφε χρήστης σε ανάρτηση το 2018 αμέσως μετά τη φωταγώγηση του κτιρίου της βουλής στα χρώματα της σημαίας της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Κι ενώ η χρήση του συμβόλου @ στην κατάληξη προκρίνεται όλο και περισσότερο από τα δικαιωματικά κινήματα ανά τον κόσμο, στην Ελλάδα, όπως εξηγούν δύο καθηγήτριες Πανεπιστημίου στα «ΝΕΑ», η πρόοδος του διαλόγου βρίσκεται ακόμα στο Α, καθώς δεν έχει καν επιτευχθεί η ορατότητα των γυναικών στον προφορικό και γραπτό λόγο, γεγονός που καθιστά προς ώρας οποιαδήποτε άλλη διεκδίκηση άκαιρη.
«Πιστεύω ότι πρέπει να αλλάξει η γλώσσα και να φύγουμε από την παράδοση που το αρσενικό καλύπτει και το θηλυκό», λέει η Μαρία Στρατηγάκη, Αν. Καθηγήτρια Κοινωνικής Πολιτικής στην Πάντειο. «Ως φεμινίστριες, εδώ και χρόνια προσπαθούμε και γράφουμε διαφορετικά βάζοντας και το θηλυκό μέσα. Είναι πολύ σημαντικό. Είναι δύσκολο να περάσει ακόμα και αυτό. Πριν φτάσουμε στο @ και σε οποιονδήποτε άλλο νεωτερισμό, θα ήμουν υπέρ του να προσπαθούμε να αλλάξουμε τη γλώσσα και να χρησιμοποιούμε και το θηλυκό. Tο @ ξεκίνησε με το να περιλάβει και όλες τις άλλες έμφυλες ταυτότητες, να μη χρειάζεται να πεις ούτε αυτός ούτε αυτή ούτε αυτό, να λες και τα τρία μαζί. Αλλά αυτό είναι πολύ δύσκολο να περάσει. Ας κάνουμε το πιο εύκολο πρώτα, να χρησιμοποιήσουμε το θηλυκό και το αρσενικό ή κάποιον όρο που να τα περιλαμβάνει, “το εκπαιδευτικό προσωπικό” για παράδειγμα. Το άλλο μου φαίνεται θεωρητικά τόσο προωθημένο που μοιάζει σχεδόν αδύνατον να έχει κάποια πρακτική συνέπεια στην τρέχουσα πολιτική. Φυσικά σε ένα στενό πλαίσιο κινημάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Αλλά νομίζω ότι είμαστε στη φάση που δεν έχουν κατοχυρωθεί καν τα δύο φύλα. Οπότε εγώ, ως φεμινίστρια, σε αυτήν την κατεύθυνση εργάζομαι. Το να ζητήσουμε αυτή τη στιγμή από τον κεντρικό πολιτικό λόγο να χρησιμοποιήσει το @ είναι κάτι το εξωπραγματικό και ανέφικτο γιατί εδώ δεν έχει χρησιμοποιήσει καν το θηλυκό».
Για την άνιση αντιπροσώπευση των δύο φύλων στη γλώσσα που οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό των γυναικών, μιλά στα «ΝΕΑ» και η Πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων στο ΑΠΘ, Καθηγήτρια Δήμητρα Κογκίδου. «Όταν το 2018 έγινα Κοσμητόρισσα της Παιδαγωγικής Σχολής στο Α.Π.Θ, έκανα χρήση του θηλυκού και έφερα και τη χρήση της μη σεξιστικής γλώσσας στην κοσμητεία. Έκτοτε οι γυναίκες στην Παιδαγωγική Σχολή λέγονται κοσμητόρισσες. Το κοσμητόρισσα είναι σαν το μαγείρισσα. Το μαγείρισσα σας ξενίζει; Όχι. Οι αντιστάσεις που υπάρχουν δεν έχουν να κάνουν με τη γλώσσα, είναι στο κοινωνικό επίπεδο», σχολιάζει η καθηγήτρια και συντονίστρια του εθνικού δικτύου όλων των πανεπιστημιακών επιτροπών Ισότητας των Φύλων που από το 2019 η σύστασή τους έγινε υποχρεωτική. «Όλα τα φύλα πρέπει να είναι ορατά στο επίπεδο της γλώσσας. Όταν θες να αφυπνίσεις την κοινωνία, η άποψή μου είναι να κάνεις ένα βήμα πρώτα και μετά να προχωρήσεις σε κάτι που δεν θα είναι τόσο έτοιμη η κοινωνία να το ακούσει. Εγώ πάντοτε χρησιμοποιώ και το αρσενικό και το θηλυκό ή έναν περιεκτικό τρόπο για να μιλήσω. Το όλοι, όλες και όλ@ δεν θα το πω παντού. Η χρήση της γλώσσας είναι μια πολιτική πράξη. Είναι ενδεικτική του πώς βλέπω την κοινωνία ή πώς θέλω οι άλλοι και οι άλλες να την βλέπουν. Είναι μια μάχη για το νόημα. Όταν χρησιμοποιούμε μια γλώσσα που περιλαμβάνει τουλάχιστον τις γυναίκες είναι μια πρόοδος. Γίνονται ορατές στον κόσμο και οι γυναίκες. Μια γλώσσα που αναφέρεται μόνο στο αρσενικό είναι διαποτισμένη από την ιδεολογία της ανισότητας των φύλων. Σε μία πρώτη φάση, το να διεκδικήσουμε την ορατότητα των γυναικών στα δημόσια έγγραφα, παρόλο που είναι στο πλάισιο της διχοτομίας των φύλων, είναι ένα πρώτο βήμα. Το άλλο είναι πολύ πιο δύσκολο. Τον Μάιο, θα γίνει μια διαδικτυακή συζήτηση για τη χρήση του έμφυλου λόγου, στην οποία θα συμμετέχω κι εγώ, μεταξύ γλωσσολόγων από Πανεπιστήμια Κύπρου και Ελλάδας με τη συμμετοχή κοινού. Μέσα στα θέματα θα είναι και η χρήση του @ και το πώς θα τα εκφράσουμε όλα αυτά στον προφορικό και πώς στον γραπτό λόγο».
Το άρθρο δημοσιεύτηκε 1/4/2021
